VOORREDE. 2816 F159 v. 1 Toen na de opheffing van het Rijks-Athenaeum te Franeker, ingevolge Koninklijk besluit van den 25 Februari 1843, no. 83, de belangrijke bibliotheek dier inrichting (behalve een goed gedeelte der boekwerken, dat voor de Koninklijke Akademie te Delft werd afgezonderd) naar Leeuwarden was overgebracht, om, vereenigd met de boekerij, op het Gouvernementshuis aldaar aanwezig, eene publieke inrichting ter bevordering der wetenschap, eene Provinciale Bibliotheek, te vormen, werd de organisatie daarvan opgedragen aan den toenmaligen Archivaris der provincie, wijlen den heer J. VAN LEEUWEN, die met den meesten lust en ijver die taak op zich nam en in 1851 ten einde bracht. Van de rijke verzameling Theologische werken was weinige jaren te voren, in 1842 namelijk, een catalogus in het licht verschenen, op uitnemende wijze bewerkt door de gebroeders JACOBUS en HENRICUS AMERSFOORDT. Hierbij voegde nu de heer VAN LEEUWEN, als tweede gedeelte, een Nieuwen Catalogus, de Rechtsgeleerdheid, Fraaie letteren, Geschiedenis en Kunsten en M283361 Wetenschappen bevattende; terwijl met de uitgave van een derde gedeelte, de Oostersche Schrijvers, Handschriften, Rechtsgeleerde en Geneeskundige Dissertatiën, Oratiën en Historische Stukken, benevens een vervolg van de Godgeleerde en andere later ontvangene en aangekochte boeken in andere vakken bevattende, de catalogus zou worden voltooid. Het overlijden des verdienstelijken mans, op den 12 Juli 1857, zoowel als de groote uitbreiding, die de bibliotheek verkreeg, vooral door rijke schenking, was echter oorzaak, dat het laatstgenoemde derde gedeelte achterwege bleef. De eerste belangrijke aanwinst gewerd der bibliotheek door de schenking van Vrouwe S. CATS, Weduwe van den heer Dr. S. BROUWER, Oud-Hoogleeraar in de Wiskunde te Groningen, die in 1856 een aanzienlijk gedeelte der boekerij van wijlen haren echtgenoot, tot de geschiedenis, staat- en letterkunde, maar vooral tot de vakken der natuuren wiskunde en wijsbegeerte behoorende, aan de Staten der provincie ten geschenke aanbood, onder voorwaarde, dat de verzameling in haar geheel en bijeen zou blijven; dat voor het onderhoud en de bewaring er van zorg gedragen wierd, en dat de toegang van het publiek en het gebruik der werken op dezelfde wijze zouden zijn vrijgelaten en geregeld en onder hetzelfde toezicht geschieden, als dit ten aanzien van de Provinciale Bibliotheek plaats vindt. Dit geschenk werd door heeren Staten onder deze voorwaarden in dank aangenomen. Niet minder werd de bibliotheek verrijkt door wijlen den heer Dr. J. H. HALBERTSMA, rustend Predikant bij de Doopsgezinde Gemeente te Deventer. Geheele bezendingen boekwerken, en daaronder zeer zeldzame en van groote waarde, zoowel als onderscheidene handschriften, werden van tijd tot tijd van hem ontvangen, waarvan men zich eenig begrip zal kunnen vormen, wanneer men weet, dat de lijst der boeken, door hem in 1864 aan de bibliotheek geschonken, uitsluitend te zijnen behoeve in eenige exemplaren gedrukt, een inhoud van 24 bladzijden heeft, terwijl de lijst der schenking van 1865 niet minder dan 90 zeer compres gedrukte bladzijden beslaat. Had alzoo de heer HALBERTSMA reeds bij zijn leven de bibliotheek van zijn innig geliefd Friesland mildelijk bedacht, in zijn testament bepaalde hij verder, dat bij zijn overlijden ook het nog overige, in zijn bezit gebleven gedeelte zijner boekerij, uitgezonderd die boeken, welke de bibliotheek reeds bezat, daaraan moest overgaan, en bovendien alle zijne letterkundige, historische, staatkundige of biographische aanteekeningen, brieven aan geleerden en andere handschriften, of welke andere soortgelijke schrifturen er meer in zijnen boedel mochten aanwezig zijn. Hoewel nu door dit een en ander de uitvoering van het plan van den heer VAN LEEUWEN tot dus verre was verhinderd, steeds bleef men daaraan vasthouden, tot dat de Commissie uit de Provinciale Staten voor de enkel provinciale en huishoudelijke begrooting voor de dienst van 1866 het wenschelijke betoogde van eene geheel systematische inrichting van den catalogus, waartoe, daar Heeren Gedeputeerde Staten, zoowel als de toenmalige ArchivarisBibliothecaris der provincie, de heer Dr. EELCO VERWIJS, geheel de zienswijze der genoemde commissie deelden, dan ook al spoedig werd besloten; terwijl echter, wat het theologisch gedeelte betreft, alleen een supplement zou worden gegeven op den daarvan reeds bestaanden systematischen catalogus, hierboven vermeld. Toen echter later bleek, dat van dezen catalogus slechts eenige weinige exemplaren meer overig waren, werd het plan voor den nieuwen catalogus zooveel uitgebreid, dat daarin ook de geheele Theologie werd opgenomen, zoodat deze dus de gansche Provinciale Bibliotheek zal omvatten, verdeeld als |