Page images
PDF
EPUB

tegen wil en dank uit politiek belang erkende, dat de commune van Parijs onder de socialistische bewegingen onzer dagen gerangschikt moet worden en navolging verdient. Even min kon hij verhinderen, dat de communards als socialisten door de Duitsche volksmenners verheerlijkt werden. Is eens een steentje aan het rollen, dan kan niemand de vaart stuiten, en de onrijpe menigte bezit niet het onderscheidingsvermogen, maar wel zin voor al hetgeen de hartstochten

prikkelt.

Het spreekt wel vanzelf, dat de fabriekarbeiders, voor zoover zij tot de trekvogels behooren en het eigenlijk proletariaat versterken, de meeste vatbaarheid bezitten, om zich aan eene handig op den voorgrond geplaatste radicaal-revolutionnaire beweging aan te sluiten, en niemand kan en mag er zich over verbazen, dat de hedendaagsche sociaal-democratie haar zwaartepunt naar het terrein der industrieele ontwikkeling verlegd heeft en de arbeiders der industrie voor haar wagen spant. Het is zelfs te verwonderen, dat zij niet machtiger en invloedrijker is, en te recht wordt dat aan de gebrekkige kennis en het alledaagsch karakter der meeste leiders toegeschreven.

De vreedzame revolutie op het omvangrijk gebied der technologie en der natuurwetenschappen en de daarmede gepaard gaande of liever de daardoor te voorschijn geroepen eenzijdige ontwikkeling der groot industrie, de concentratie van de fabriekmatige arbeidskracht gingen hand in hand met het slechten der economische en sociale scheidsmuren, zoowel als met de buitengewone wijzigingen in de algemeene transporten verkeerstoestanden.

Deze beweging, die nog geenszins geëindigd is en aan onze eeuw haar eigenaardig karakter verleent, was in de eerste plaats nadeelig voor de uiterst primitief ingerichte, geheel onvoorbereide en tijdelijk weerlooze klein-industrie en werd tevens belemmerd door eene onrijpe, niet voor de moderne vrijheidstheorieën vatbare en slecht georganiseerde volksmenigte. Buitendien begingen de economen of die als zoodanig golden, de fout van wetten te spreken, die in den door de zoogenaamde beschaafde wereld bedoelden zin en omvang niet voorhanden zijn en ook nooit voorhanden waren. Het streven, om de economie als het ware met een mathematischen grondslag te voorzien en als wetenschap onder eene andere klasse te rangschikken, rechtvaardigde wel is waar de meest verschillende pogingen van dien aard, maar gaf tevens aanleiding tot de tegenwoordig algemeene begripsverwarring. De volksleiders beschouwden de verkondigde wetten als geschikte leuzen en inaugureerden onder den naam van algemeene politieke en sociale emancipatie den wilden dans rondom het verguld phantasiebeeld.

Ieder voelde, dat het anders moest worden, maar niemand achtte het de moeite waard, om over dat »anders" na te denken, De productieve kracht verslapte en de veerkracht verlamde, daar beiden niet

meer in dienst stonden van de moreele macht der algemeene beschaving, maar hoe meer er van disharmonie en vermindering der beschaving sprake was, hoe omvangrijker de beweging der ontkenning en hoe flinker de organisatie der destructieve economische factoren werden, die storm willen loopen op hetgeen wij de voorwaarden van het algemeen economisch bestaan noemen.

Voor geene sociale revolutie is kans van slagen of eenig duurzaam resultaat denkbaar zonder de hulp en de ondersteuning der landbouwende bevolking, want alleen daardoor kunnen de volbloed revolutionnairen de vruchten van hunne opruiingen plukken. De sociaal-democratie heeft dat zeer goed ingezien en is overal ijverig bezig, om propaganda onder de proletariërs van den landbouw te maken. Zij treedt op met het algemeen stemrecht als een geschikt politiek middel ter opwinding, met de zoogenaamde ijzeren loonwet voor de fabriekindustrie en het handwerk en met het collectief bezit van den grond en den bodem voor de akkerbouwers. De wetenschappelijke land-quaestie in verband met de historische ontwikkeling der beschaving en het eigenlijk rechtsstandpunt staat natuurlijk geheel buiten het partijgewoel, en het agronomisch gebied is eene zaak van studie, die voor geen decreet, geene resolutie en geene partijleus vatbaar kan geacht worden.

On te verhinderen, dat de meerderheid der bevolking zich tegenover staat en maatschappij plaatst en principieel het herstel van het natuurlijk evenwicht der verschillende economische factoren tracht te voorkomen of den historisch geworden rechtsgrondslag verschuift, is het noodig, ieder weder meer aan de plaats zijner inwoning of aan zijn land te binden, d. i. met andere woorden hem de voornaamste kenmerken der trekvogels te ontnemen. Voor het westen van Europa is in navolging van Frankrijk en de Fransche wetgeving de verdeeling en parcelleering van den grond reeds van dien aard, dat de boer in de meeste gevallen eigendomsrecht bezit of zonder veel bezwaar kan verkrijgen. Is de landman slechts eene andere editie van den fabriekarbeider, dan gelden voor beiden dezelfde voorwaarden van bestaan; is hij daarentegen tevens eigenaar of in het bezit der daaraan verbonden voorrechten en voordeelen, dan is hij de macht, die tegen de ontaarding der handlangers van het industrialisme front maakt. Een geacht Zweedsch onderzoeker meende in 1873, dat de gezonde boerenstand van het Noorden, die in voldoende mate land bezit, de kracht bij uitnemendheid zal zijn, om de sociaal-democratische beweging van de lagere volksklassen of het proletariaat met energie te bestrijden. Hij zal billijke eischen van de loonarbeiders erkennen, omdat hij punten van overeenstemming in overvloed bezit, om hen te begrijpen en ter verkrijging van hetgeen hun toekomt, te hulp te komen, maar hij zal al hetgeen de ondermijning der hechte steunpilaren van onze maatschappij op het oog heeft, schouderophalend begroeten, want hij weet evengoed met den gezonden stam als met de bedorven moeras

plant om te gaan. Hij is de gematigd conservatieve kern, die ons in zekeren zin de normale ontwikkeling der voornaamste vragen van den dag waarborgt (*).

[ocr errors]

Lassalle noemde den boerenkrijg van zuiver revolutionnair standpunt eene reactionnaire beweging, omdat de boeren voor de rechten van het grondbezit optraden en niet voor het eigenlijk vrijheidsbegrip streden. De hedendaagsche sociaal-democratie denkt anders over het zoogenaamd revolutionnair beginsel; zij meent, dat men in die dagen de vrijheidsideeën van onzen tijd niet kon verkondigen, omdat zij door de boeren der middeleeuwen niet begrepen werden, zoodat deze beweging met eene andere maat gemeten moet worden. De boeren vertegenwoordigden den vooruitgang, daar zij de gebreken der toenmalige ontwikkelingsperiode wilden afschaffen en daarvoor hun bloed veil hadden; zij verwierpen geenszins in beginsel de eischen der radicale stedelingen, al vergenoegden zij zich ook met de formuleering hunner eigene klachten en al dachten zij ook slechts aan hunne eigene belangen. In de middeleeuwen kon van geene allen beheerschende en voor allen berekende algemeene gedachte sprake zijn, en waar deze gedachte ontbreekt, daar is ook het aangewezen hoofd niet voorhanden. De revolutionnaire krachten des volks waren verdeeld en verspreid en wel in gelijke mate, als Duitschland in kleine stukken uiteengespat was; de geestdrift voor de revolutie ontvlamde slechts hier en daar, en nergens was eenheid of systematische organisatie te bespeuren. Wat de sociaal-democratie voor onzen tijd noodzakelijk acht, werd door de boeren der middeleeuwen volgens de toen mogelijke opvatting geëischt, zoodat in beginsel ten opzichte van het wezen der zaak geen verschil bestaat. De revolutie werd met geweld onderdrukt, maar de grondgedachte bleef bestaan en herleefde in andere vormen, en het beginsel wordt het best weergegeven door de leus: gelijkheid, overeenkomstig het rijmpje:

>> Als Adam grub und Eva spann,

Wer war denn da ein Edelmann?"

Tegenwoordig wordt hieraan nog Chamisso's woord toegevoegd:

>>Unaufhörlich, unaufhaltsam,
Allgewaltsam drängt die Zeit."

(*) De wijsgeer John Locke zegt te recht:

,,Though the Earth, and all inferior creatures he common to all men, yet every man has a property in his own person: this no Body has any right to but himself. The Labour of his Body, and the Work of his hands, we may say, are properly his. Whatsoever then he removes out of the State that Nature hath provided, and left it in, he has mixed his Labour with, and joyned to it something that is his own, and thereby makes it his Property. It being by him removed from the common State Nature has placed it in, it has by this Labour something annexed to it, that excludes the common Right of other men. For this Labour being the unquestionable Property of the labourer, no man but he can have a Right to what that is once joyned to, at least where there is enough, and as good left in common for others."

Volgens deze opvatting komt het hoofdzakelijk op de revolutionnaire gedachte en niet op het wetenschappelijk onderzoek ter regeling der sociale en agronomische vraag aan. De brandstoffen van het historisch verleden worden opgezocht, om het smeulend vuur van het heden aan te wakkeren en de hartstochten te prikkelen, terwijl de wetenschap, na behoorlijk besneden te zijn, daarbij als arabeske dienst doet, om den ontwikkelden zand in de oogen te strooien, terwijl de leiders zich op dien grond als de banierdragers der beschaving meenen te kunnen voorstellen. De sociale revolutie heeft met de sociale wetenschappen niets te maken, en daar bij haar de methode hoofdzaak is, moeten de elementen, die op haar invloed uitoefenen, nagegaan en ontleed worden, te meer, daar het daardoor blijken kan, dat hetgeen velen als nieuw en oorspronkelijk aanstaren, reeds vroeger dienst gedaan heeft en slechts weder opgewarmd wordt.

Op het congres der Internationale te Lausanne in 1867 kon men het over de landquaestie nog niet eens worden, zoodat het gemeenschappelijk bezit eerst later in den gebruikelijken vorm eener »resolutie van het volk" vastgesteld werd. Dat geschiedde in 1868 te Brussel, waar het internationaal arbeiderscongres verklaarde, dat de eischen, aan de voortbrenging van den grond gesteld, evenals de toepassing der daartoe onmisbare kennis eene bewerking in het groot (grande culture), de invoering van landbouwkundige machines en de samenwerking van alle sociale krachten noodzakelijk maakten, zoodat de economische beweging onzer dagen op de invoering van een zoodanig systeem wees; dat landbouw en grondbezit in beginsel op eene gelijke behandeling aanspraak maken als het mijnwezen; dat de voortbrengende kracht van den grond de eerste bron is, om rijkdom te vormen, zonder het voortbrengsel van eenig menschelijk wezen te zijn; dat daarom land en grond gemeenschappelijk staatseigendom moeten zijn, terwijl de exploitatie aan een landbouwkundig arbeidersgenootschap afgestaan wordt, waarbij zoowel ten opzichte van de algemeene gemeenschap als van het individu dezelfde waarborgen in het oog gehouden worden, die voor de exploitatie der spoorwegen en mijnen gelden.

Hiermede was de partij nog niet voldaan, zoodat deze omschrijving der sociale noodzakelijkheid in 1869 op het congres te Bazel aldus vereenvoudigd werd: »Het congres verklaart, dat de maatschappij het recht bezit, het particulier eigendom van land en grond af te schaffen en in gemeenschappelijk eigendom te herscheppen. Het verklaart voorts, dat deze hervorming eene noodzakelijkheid is."

In overeenstemming met dit besluit moest de propaganda onder de landbouwers begonnen worden en daartoe was het noodzakelijk, bruikbaar materiaal op te schommelen en kunstmatig voor het revolutionnair doel te prepareeren. Wij weten, dat de Duitscher van nature conservatief en niet gemakkelijk tot verzet te bewegen is; wij weten tevens,

dat nergens met meer voorliefde het revolutionnaire denkbeeld uitgeplozen, van alle kanten bekeken, met bekende wetenschappelijke grootheden in verbinding gebracht en als eene zeer geleerde en diepzinnige theorie aan het volk verkondigd wordt. Geen wonder derhalve, dat dezelfde methode ten opzichte der landbouwkundige propaganda mode werd.

Liebknecht populariseerde op zijne eigenaardige wijze de land- en grondquaestie in een zeer onbeduidend geschrift, dat niet boven het ontwikkelingspunt van den gewonen, eenzijdigen partijman staat; Engels herinnerde aan den Duitschen boerenkrijg, en Bebel voorzag de degelijke studie van Zimmermann over deze boerenbeweging van eene toepasselijke voorrede en maakte haar dienstbaar aan de oogmerken der sociaaldemocratische partij. Eindelijk moest »der arme Konrad" als partijalmanak op dat revolutionnair middeleeuwsch tijdperk de algemeene aandacht vestigen. Wetenschappelijk behoefde dat alles niet te zijn. Indien het kleed uitwendig voldoet en de inhoud de hartstochten prikkelt, zoo is het doel van het partijstandpunt bereikt.

Slechts schijnbaar is hetgeen wij daar hebben opgenoemd, nieuw, want wanneer wij de geschiedenis nagaan, dan blijkt spoedig, dat de sociale quaestie reeds vroeger de hoofden en harten in beweging bracht en meer dan eens eene oplossing is beproefd. Al verschillen. de tijden en daarmee de kleuren, de zaak is veelal dezelfde. Een historisch onderzoek kan en moet ook voor onze dagen nuttig zijn, al ware 't alleen, om te doen zien, waartoe onberaden pogingen tot hervorming leiden, hoe onbekookte plannen, uit de lucht gegrepen theorieën veel ellende teweegbrengen, zonder eenige vrucht af te werpen voor de toekomst. Wanneer men het boek van het verledene opslaat en denkt aan de socialistische plannen van het heden, dan is het, alsof wij tevergeefs geleefd hebben en het bekende gezegde: de geschiedenis is de leermeesteres der menschheid, slechts eene domme phrase is.

In de 9de eeuw werden Thuringen, Franken, Zwaben en Saksen door de eerste revolutionnaire boerenbeweging verontrust, die hoofdzakelijk tegen de door Keizer Karel den Groote verleende regeling van het grondbezit gericht was. Karel steunde bij voorkeur op de machtigste partij in zijn rijk, die door de edellingen of den adel gevormd werd, en begunstigde dientengevolge indirect de door haar noodzakelijk geachte onderdrukking der vrijen. Uit dien tijd dateert eene wet, die aan den boer het recht ontnam, de door hem op rechtmatige wijze geërfde hoeve zonder de goedkeuring van den adel te aanvaarden. Dit privilege der edellingen maakte het eigendomsrecht der vrije boeren denkbeeldig, daar zelfs de erfenis der ouders niet in bezit genomen kon worden, zoolang die goedkeuring of bekrachtiging uitbleef. In Saksen werd de goedkeuring uitsluitend tegen betaling van eene be

« PreviousContinue »